Οι παρακάτω λατινικές εκφράσεις χρησιμοποιούνται πολύ συχνά και σε πολλές περιστάσεις, άρα η λίστα που ακολουθεί είναι ένας πολύτιμος οδηγός για όλους μας που καθημερινά χειριζόμαστε τη γλώσσα ποικιλοτρόπως.
Vice versa: Η φράση «vice versa» έχει προκύψει από το λατινικό «αλλάζω» ή «γυρίζω επιτόπου» και δείχνει την αντιστροφή της σειράς κάποιου πράγματος.
Magnum opus: Η φράση «magnum opus» σημαίνει «μεγάλο έργο», χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε σε καλλιτεχνικά δημιουργήματα, πίνακες, γλυπτά, μουσικά κομμάτια και υποδηλώνει το σπουδαιότερο έργο ενός καλλιτέχνη.
Bona fide: Η φράση «bona fide» στην κυριολεξία της σημαίνει καλή πίστη, ωστόσο ο όρος έχει διαφορετικές χρήσεις σήμερα. Σε νομικό κείμενο, χρησιμοποιείται για να αντιπροσωπεύσει κάτι που παρουσιάζεται χωρίς δόλο ή εξαπάτηση, ή με άλλα λόγια κάτι που δείχνει ειλικρίνεια, εντιμότητα και καλή πίστη. Η πιο συχνή χρήση της φράσης είναι αυτή που δείχνει ότι μιλάμε για κάτι πραγματικά αυθεντικό.
Alter ego: Η φράση «alter ego» αποδίδεται μεν στον Κικέρωνα, που φαίνεται όμως ότι τη δανείστηκε από εμάς τους Έλληνες και σημαίνει ένας «δεύτερος εαυτός», ένα «άλλο εγώ». Η σημασία του δεν έχει διαφοροποιηθεί ιδιαίτερα ούτε στις μέρες μας, υποδηλώνοντας τον άλλο μας εαυτό, ίσως ένα κρυμμένο κομμάτι της προσωπικότητάς μας.
Status quo: Η φράση «status quo» σημαίνει «η κατάσταση στην οποία» και με αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιείται και σήμερα. Με άλλα λόγια, δηλώνει την υπάρχουσα κατάσταση ή τις τρέχουσες συνθήκες των πραγμάτων.
De facto: Η φράση «de facto» σημαίνει «από το γεγονός». Γενικότερα, η έκφραση αυτή, που είναι ευρέως διαδεδομένη, δηλώνει κάτι που συμβαίνει εκ των πραγμάτων, κάτι που είναι πραγματικό κι αληθινό.
Tabula rasa: Από τις πιο γνωστές φράσεις που μαθαίνει κανείς από τα σχολικά χρόνια είναι η λατινική φράση «tabula rasa». Η έκφραση αυτή σημαίνει «άγραφος πίνακας» και δηλώνει κάποιον ή κάτι που δεν έχει επηρεαστεί ή στιγματιστεί ακόμα από τις εμπειρίες και τα βιώματά του. Συχνότερα, τα μικρά παιδιά χαρακτηρίζονται έτσι, γιατί δεν έχουν προλάβει να ζήσουν πολλά.
Mea culpa: Η φράση «mea culpa» χρησιμοποιείται όταν θέλει κάποιος να δηλώσει ότι έκανε κάποιο λάθος, ότι έσφαλε, καθώς η κυριολεκτική μετάφραση της φράσης είναι «λάθος μου».
Persona non grata: Η φράση «persona non grata» σημαίνει «ανεπιθύμητο πρόσωπο» και χρησιμοποιείται για να υποδηλωθεί με ευγενικό τρόπο ότι κάποιος θεωρείται ανεπιθύμητος σε κάποια περίσταση ή ακόμα κι έναν τόπο.
In vitro: Με τη φράση «in vitro», που σημαίνει «σε γυαλί» δηλώνουμε οτιδήποτε δεν έχει συμβεί στο ανθρώπινο σώμα ή στο περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, η φράση αυτή είναι πολύ γνώριμη σε μαθητές και φοιτητές, καθώς χρησιμοποιείται για να δηλωθεί οτιδήποτε γίνεται σε εργαστηριακές συνθήκες κι όχι σε φυσικό περιβάλλον.
Curriculum vitae: Η φράση «curriculum vitae» είναι για την ακρίβεια το βιογραφικό σημείωμα. Στην κυριολεξία της η έκφραση σημαίνει «η ροή της ζωής ενός ανθρώπου», ωστόσο χρησιμοποιείται μεταφορικά υποδηλώνοντας τα πιο σημαντικά στοιχεία της πορείας κάποιου, τις σπουδές του, την εμπειρία του, οτιδήποτε άξιο λόγο για τη ζωή του.
Carpe diem: Η πιο γνωστή ίσως φράση των Λατινικών που έχει διατηρηθεί στα χρόνια είναι το «carpe diem». Αυτή η έκφραση προέρχεται από ένα ποίημα του Οράτιου και μολονότι έχουν εκφραστεί πολλές και διαφορετικές γνώμες για τη μετάφρασή της, η φράση έχει καταλήξει να αποδίδεται ως «άδραξε τη μέρα» και πολύ συχνά χρησιμοποιείται για παρότρυνση και ενθάρρυνση των ανθρώπων να ζουν τη ζωή τους στο έπακρο καθημερινά.
Veni, vidi, vici: «Veni, vidi, vici» λέγεται ότι είπε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιούλιος Καίσαρας για τη νίκη του στο σύντομο πόλεμο με το βασιλιά του Πόντου, Φαρνάκη το Β’, φράση που σημαίνει «ήλθον, είδον και ενίκησα. Η έκφραση χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να μιλήσουμε για κάτι που πετύχαμε εύκολα και χωρίς πολύ κόπο.
Pro bono: Η φράση «pro bono» σημαίνει «για το καλό» και στις μέρες μας χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να μιλήσουμε για κάτι που κάνουμε χωρίς χρέωση, δηλαδή δωρεάν. Συνηθέστερα χρησιμοποιείται σε νομικό κείμενο.
Et cetera: Η φράση «et cetera» συναντάται κυρίως ως συντομογραφία, etc, στα αγγλικά κείμενα και μπαίνει στο τέλος μια φράσης για να δείξει αυτό που στα Ελληνικά γράφουμε «κτλ», δηλαδή «και τα λοιπά». Χρησιμοποιείται χάριν συντομίας όταν θέλουμε να μην μακρηγορούμε στο λόγο μας.
ad calendas Graecas: στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή ποτέ
ad hoc: γι' αυτόν το σκοπό
alter ego: το άλλο εγώ, ο σωσίας
anno Domini (a.D.): έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a .D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
ante Cristum (a.C.): προ Χριστού· π.χ.: 1500 a .C., δηλαδή 1500 π.Χ.
ante meridiem (a.m.): πριν το μεσημέρι
ante portas: προ των πυλών
a posteriori: εκ των υστέρων
a priori εκ των προτέρων
ave, Caesar, morituri te salutant: χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
Ave, Maria: χαίρε, Μαρία
carpe diem: άδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
casus beli: αιτία πολέμου
citius, altius, fortius: ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
cogito ergo sum: σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
corpus: συλλογή έργων
curriculum: πρόγραμμα σπουδών
curriculum vitae (c.v.): βιογραφικό σημείωμα
de facto: έμπρακτα
de iure: με νόμο
de profundis: εκ βαθέων
directiva: διάταξη, κανονιστική οδηγία
dum spiro spero: όσο ζω ελπίζω
dura lex sed lex: σκληρός νόμος αλλά νόμος
errare humanum est: το να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
errata: σφάλματα· παροράματα
et cetera (etc.): και λοιπά
ex libris: 1. Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.
2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ' ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου.
3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.
ex officio: από θέσεως
exampli gratia (e.g.): για παράδειγμα
fama volat: η φήμη πετά
gratis: δωρεάν
grosso modo: με αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
habeas corpus: 1. (κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β'.
2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης
homo homini lupus: ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
homo sapiens: σοφός άνθρωπος
id est (i.e.): δηλαδή
imperium: ηγεμονία· κοσμοκρατορία
incognito: κρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα
in memoriam: εις μνήμην
in situ: επί τόπου, στην αρχική θέση· στη φυσική του θέση, στο φυσικό του χώρο
in vitro: κατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
in vivo veritas: στο κρασί η αλήθεια
in vivo: σε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
ipso facto: με αυτό καθαυτό το γεγονός
libido: επιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο
mare nostrum: η θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
mea culpa: δικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
memorandum: υπόμνημα
modus vivendi: τρόπος ζωής· συμβιβασμός
moratorium: αναστολή εχθροπραξιών
mutatis mutandis: τηρουμένων των αναλογιών
nexus: σύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)
nota : σημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία
occasione data: ευκαιρίας δοθείσης
o tempora! o mores!: ω καιροί! ω ήθη!
pax: ειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.
per se: καθ' εαυτόν
persona: πρόσωπο· προσωπείο
persona non grata: ανεπιθύμητο πρόσωπο
post scriptum (p.s.): υστερόγραφο
primus inter pares: πρώτος μεταξύ ίσων
pro meridiem (p.m.): πριν το μεσημέρι
quo vadis: που πηγαίνεις
ratio: λόγος· αιτία
requiem: νεκρώσιμη ακολουθία
res: πράγμα· αντικείμενο
scripta manent, verba volant: τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.
sic: έτσι
sic et non: ναι και όχι
sine qua non: εκ των ων ουκ άνευ
status quo: παγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
sui generis: ιδιόρρυθμος
tabula rasa: άγραφη πλάκα
terra incognita: άγνωστη γη
terminus ante quem: χρονολογικό όριο (όχι πριν απ' αυτό)
terminus post puem: χρονολογικό όριο (όχι μετά απ' αυτό)
time hominem unius libri: να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
urbi et orbi: στην πόλη και στην οικουμένη· παντού
vae victis: ουαί τοις ηττημένοις
veni, vidi, vici: ήλθα, είδα, νίκησα
veto: βέτο· προβάλω ένσταση
vice versa: και αντίθετα· και αντίστροφα
viva voce: δια ζώσης· προφορικά
Vulgata: η μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.com/2014/07/blog-post_54.html#ixzz392l3YwRf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου