ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου 2013

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες έχουν γραφτεί για τα Χριστούγεννα. Ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, λυρικά δοκίμια. Το πνεύμα της γιορτής έρχεται να μας θυμίσει τα σφάλματα και τις αδικίες και να αποκαλύψει άγνωστες πτυχές του υπαρκτού κόσμου. Γράφοντας το 1843 τη Χριστουγεννιάτικη ιστορία, το γνωστότερο έργο του με αφορμή τη μεγαλύτερη γιορτή των Δυτικών, ο Ντίκενς στέλνει τρία πνεύματα να θυμίσουν στον σπαγκοραμμένο Εμπενέζερ Σκρουτζ ότι αυτά που άδικα κέρδισε στη ζωή εις βάρος των άλλων θα τα πληρώσει με έναν άθλιο θάνατο. Σε άλλο επίπεδο βέβαια, το μυθιστόρημα αυτό μέσα από μια χριστουγεννιάτικη αλληγορία (ένα μαύρο παραμύθι) καταγγέλλει την αθλιότητα και την κοινωνική αδικία που έφερε στην Αγγλία η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση.
Ο Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον γράφει για τα Χριστούγεννα στη θάλασσα - και η δραματικότητα του θέματος οφείλεται στο γεγονός ότι κατά παράδοση την ημέρα αυτή όλοι θέλουν να βρίσκονται στα σπίτια τους υπακούοντας στο αίσθημα της καταγωγής, ή πιο σωστά: στην ανάγκη να ανήκουν σε έναν τόπο. Ο τόπος αυτός, για τους ποιητές τουλάχιστον, είναι τα τοπία της παιδικής τους ηλικίας. Τα Χριστούγεννα στην Ουαλλία, όπου τα άλογα στους στάβλους είναι μυθικοί Κένταυροι, ονειρεύεται στο Λονδίνο ο Ντίλαν Τόμας. Μέσα στον χειμώνα του ουαλλικού τοπίου φυλάσσεται ζωντανός ο σπόρος της πρωταρχικής εμπειρίας που ανθίζει φανταστικά εν όψει της έλευσης του Θείου Βρέφους, ενώ σε ένα παρόμοιο τοπίο πολλά χρόνια νωρίτερα ο Τένισον ακούει «φωνές στην ομίχλη», τα άσματα των αγγέλων μέσα στον άνεμο και πάνω από το χιόνι που δίνουν νόημα στο μυστήριο της ζωής.
Το ίδιο μυστήριο περιβάλλει και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα του Φροστ στη Νέα Αγγλία σε τόπο και χρόνο παράλληλους με εκείνους όπου έναν αιώνα νωρίτερα - κι ακόμη πιο παλιά - ήχησαν οι καμπάνες του Θάκερεϊ, του Τόμας Χάρντι, του Λονγκφέλοου, του Χέρικ, του Χέρμπερτ και του Κόλριτζ.

Ο κόσμος των Χριστουγέννων, μαγικός, νοσταλγικός και αλλότριος, απλώνεται πάνω από τον πραγματικό και τον σκεπάζει τώρα σαν το χιόνι. Η πρωτεύουσά του βρίσκεται στο στερέωμα, στο φεγγάρι, που πλέει στη θάλασσα των ουρανών και όπου, σύμφωνα με τον μύθο, έκτισε το ανάκτορό του ο Αγιος Νικόλαος. Από εκεί κάποιο χριστουγεννιάτικο πρωινό στα τέλη του 19ου αιώνα ο Μαρκ Τουέιν υποδυόμενος τον Αϊ-Βασίλη στέλνει ένα γράμμα στη μικρή του κόρη Σούζι. Με χιούμορ και τρυφερότητα της ζητεί να τον συγχωρήσει γιατί απαντώντας στα γράμματα που του είχε στείλει η μικρή (μέσω της μητέρας της, σημειώνει ο συγγραφέας «κλείνοντάς» της πονηρά το μάτι) δεν της γράφει με το ίδιο άψογο ύφος, αφού, όπως λέει, είναι «ξένος».

ΛΟΝΔΙΝΟ